اقتصاد جهانی در ژانویه ۲۰۲۵، مثل یک معمای پیچیده بود که هر تکه‌اش چالشی جدید را به اقتصاد اضافه کرد. از تغییرات سیاسی تا نوسانات بازار انرژی، جهان در مسیری پیش می‌رود که پر از عدم قطعیت است. اما این همه‌ی ماجرا نیست، هر اتفاقی که در صحنه‌ی اقتصاد جهانی می‌افتد، مستقیم یا غیر مستقیم، روی ایران هم اثر می‌گذارد. بیایید این پازل را باز کنیم و نگاهی دقیق‌تر بیندازیم.
اقتصاد جهانی: دنیا زیر سایه چالش‌ها و فرصت‌ها
بر اساس آخرین گزارش بانک جهانی، رشد اقتصادی جهانی برای سال ۲۰۲۵ حدود ۲.۷ درصد پیش‌بینی شده است، عددی که به‌وضوح نشان می‌دهد اقتصاد جهان هنوز نتوانسته از تبعات بحران‌های سال‌های گذشته خارج شود. از سرمایه‌گذاری‌های ناکافی در زیرساخت‌ها گرفته تا بدهی‌های سنگین دولت‌ها، دلایل زیادی پشت این رشد نه‌چندان قوی است.
یک عامل مهم، تغییرات اقلیمی است. خشکسالی‌ها، سیل‌ها و دیگر بلایای طبیعی، روی کشاورزی، حمل‌و‌نقل و حتی قیمت مواد غذایی تاثیر گذاشته‌اند. مثلاً کشورهای آفریقایی و جنوب شرق آسیا، با چالش جدی تأمین غذا مواجه‌اند و این موضوع روی قیمت‌های جهانی فشار آورده است.
بعلاوه ، تنش‌های سیاسی و اقتصادی بین آمریکا و چین دوباره بالا گرفته است. سیاست‌های جدید ترامپ مثل کاهش مالیات بر تولید داخل و افزایش تعرفه واردات، باعث شده چین با واکنش‌های اقتصادی مثل افزایش سرمایه‌گذاری در آفریقا و آسیا، میدان رقابت را ترک نکند. این درگیری مستقیم باعث شده بازارهای جهانی پر از نوسان شوند.
نفت هم هنوز بازیگر اصلی اقتصاد جهانی است. قیمت نفت در ژانویه حدود ۷۵ تا ۸۲ دلار برای هر بشکه بوده است، اما این قیمت تحت تأثیر عواملی مثل کاهش رشد جهانی و تنش‌های خاورمیانه، به‌شدت بی‌ثبات است. مثلاً حملات پراکنده در کشورهای نفت‌خیز باعث افزایش نگرانی‌ها درباره عرضه شده است که پیش‌بینی‌های مراکز مالی و بانک‌های بزرگ جهان برای قیمت نفت در سال ۲۰۲۵ در عدد ۶۷ دلار قرار دارد که تأثیرات قابل توجهی در کنترل تورم جهانی خواهد داشت.
اقتصاد ایران در ژانویه ۲۰۲۵: یک زمین پر از موانع
حالا بیایید نگاه دقیق‌تری به ایران بیندازیم. تولید ناخالص داخلی ایران برای سال ۲۰۲۵ حدود ۴۶۳ میلیارد دلار تخمین زده شده است که نسبت به سال گذشته، رشدی ۳.۱ درصدی را نشان می‌دهد. رشد اقتصادی برای ایران خبر خوبی است، اما چالش اصلی جای دیگری است، تورم. با وجود کاهش تورم به حدود ۲۹.۵ درصد، این عدد هنوز سنگین است و فشار زیادی روی مردم عادی می‌آورد.
نکته مهم دیگر، وابستگی اقتصاد ایران به نفت است. هرچند که ایران تلاش کرده صادرات غیر نفتی مثل پتروشیمی یا محصولات کشاورزی را افزایش دهد، اما هنوز بخش عمده‌ای از درآمد ارزی کشور به نفت گره خورده است. حالا اگر رشد جهانی پایین باشد، تقاضا برای نفت هم کم می‌شود و این به معنای درآمد کمتر برای ایران است.
یکی از مهم‌ترین مسائل اقتصادی ایران در ماه اخیر، کاهش تمایل سرمایه‌گذاران اماراتی و عربستانی برای همکاری اقتصادی بوده است. در ماه گذشته، بخش‌هایی از سرمایه‌گذاری در حوزه‌های ساخت‌وساز و تجارت کالاهای مصرفی توسط این کشورها انجام می‌شد. اما با تشدید رقابت‌های منطقه‌ای و نزدیکی ایران به محور چین و روسیه و همچنین روی کار آمدن ترامپ و تهدیدهای آن، سرمایه‌گذاران عرب به‌تدریج از بازار ایران خارج شده‌اند.
این خروج سرمایه‌گذاری، علاوه بر کاهش منابع مالی در بخش‌های کلیدی، تأثیر روانی نیز بر فضای کسب‌وکار گذاشته است. کارآفرینان داخلی با کاهش اعتماد مواجه شده‌اند و سرمایه‌گذاران جدید نیز تمایلی به ورود به این فضای نامطمئن ندارند
تأثیر اقتصاد جهانی بر ایران: یک زمین شطرنج پیچیده
وقتی رشد اقتصادی جهان کم می‌شود، اولین تأثیرش بر کشورهایی است که به صادرات وابسته‌اند. ایران هم از این قاعده مستثنی نیست. کاهش تقاضای جهانی برای نفت، یعنی درآمد کمتر برای کشور. اما این تنها مشکل نیست. سیاست‌های حمایت‌گرایانه کشورهای بزرگ، مثل افزایش تعرفه‌ها در آمریکا، صادرات غیرنفتی ایران مثل محصولات کشاورزی یا فلزات را هم سخت‌تر می‌کند.
از سوی دیگر، ایران به‌شدت به بازارهایی مثل چین و هند وابسته است. اگر این کشورها به دلیل کاهش رشد جهانی، خریدهای خود را کم کنند، ایران هم ضرر می‌کند. اما فرصت‌ها کجاست؟ یکی از فرصت‌های بزرگ ایران، ذخایر گازی است. اروپا که همچنان با بحران انرژی دست‌و‌پنجه نرم می‌کند، ممکن است به گاز ایران نیاز پیدا کند، البته اگر تحریم‌ها در این حوزه برداشته شوند و سیاست‌های ترامپ اجازه این معاملات را بدهند.
ایران، آینده‌ای که به تصمیم ها گره خورده است
در نهایت، اقتصاد جهانی در ژانویه ۲۰۲۵ ترکیبی از فرصت‌ها و تهدیدها بود. برای ایران، استفاده از این فرصت‌ها نیاز به تصمیم‌های درست و فوری دارد. مثلاً اگر ایران بتواند صادرات غیرنفتی خود را به کشورهایی مثل آفریقا و شرق آسیا گسترش دهد یا روی صنایع کوچک و متوسط سرمایه‌گذاری کند، وابستگی به نفت کمتر می‌شود.
از طرف دیگر، مدیریت تورم و جلب اعتماد سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی، می‌تواند موتور محرک اقتصاد باشد. دنیا بازی خودش را می‌کند، حالا سوال این است که ایران چطور می‌خواهد در این زمین شطرنج حرکت کند؟
