تا به حال داستان‌هایی که درباره یافتن گنج است را خوانده‌اید؟ همه داستان های جستجوی گنج با یافتن یک نقشه آغاز می‌شوند، نقشه ای که ارزش و راه رسیدن به گنج را نمایش می‌دهد.
در دنیای سرمایه گذاری اما چگونه میتوانیم مقصد و راه درست خودمان را پیدا کنیم؟
تصور کنید می‌خواهید در یک شرکت سرمایه گذاری کنید، اما نمی دانید که چطور باید بفهمید این کسب و کار واقعاً سودآور است یا نه، پاسخ این سؤال در نقشه راه این شرکت، یا همان صورت های مالی آن نهفته است. این اسناد به ظاهر خشک و عددی، در واقع داستان فراز و نشیب یک کسب و کار را برای ما روایت می‌کنند.
در این مقاله می خواهیم با هم بررسی کنیم که چطور با خواندن این صورت های مالی می توانیم سلامت یک شرکت را تشخیص دهیم و تصمیمات سرمایه گذاری هوشمندانه تری بگیریم.اینکه آیا باید یک سهام را انتخاب کنیم یا نه؟
در ابتدا بررسی میکنیم که صورت‌های مالی چند بخش هستند. سپس شما را با دو بخش مهم آن آشنا می کنیم و می فهمیم که چگونه این بخش‌ها را تحلیل می‌کنند و عناصر اصلی هر یک از آنها چیست؟
اگر برای مثال، تصمیم بگیرید که سهامی را از نظر مالی و صورتحساب بررسی کنید تا ببینید آیا شرکت درآمد خوبی دارد یا نه، یا اینکه چه مقدار دارایی دارد و حتی جریان‌های نقدی آن مانند جریان نقدی عملیاتی یا نحوه سرمایه گذاری و … چگونه است، مرجع بررسی تمام این موارد صورت مالی آن شرکت است.
ابتدا باید بدانید که این موضوع یکی از موضوعات بسیار مهم و کلیدی در تحلیل سهام است. وقتی می‌خواهیم یک پروژه را در بلاک‌چین یا حوزه کریپتو خریداری کنیم، نیاز داریم تا بنیاد آن را بشناسیم.
یکی از مواردی که بنیاد یک سهام را به ما معرفی میکند، صورت مالی آن است. این گزارش ها توسط بخش حسابداری شرکت ها تهیه می شود. آیا این شرکتی که قصد خرید سهام آن را دارم، درآمد دارد یا خیر؟ اگر درآمد دارد، چه مقدار است؟ اگر درآمدش کم است، چه مقدار هزینه میکند؟ تمام این موارد به ما نشان می‌دهد که آیا یک شرکت بستر خوبی برای سرمایه‌گذاری است یا خیر.
اگر به یک شرکت بسیار خوب مانند مایکروسافت نگاه بیندازیم، تفاوت آن با یک شرکت درجه دو یا سه در بخش مالی آن شرکت کاملا مشخص میشود. اگر شرکت‌های دیگر در رده‌های پایین‌تری قرار میگیرند، دلیل اصلی آن، صورت‌های مالی آن‌هاست.
پس برای اینکه بتوانیم تشخیص دهیم یک سهام خوب است یا بد، نیاز داریم تا صورت‌های مالی آن را تحلیل کنیم و بفهمیم که اگر درآمدش کاهش پیدا میکند، آیا این کاهش بد است یا خوب زیرا گاهی لزوماً کاهش درآمد نشانه اتفاق خیلی بدی نیست و باید بقیه جوانب را نیز بررسی کنیم.
زیرا یک شرکت ممکن است درآمد میلیاردی داشته باشد، اما همچنان در آستانه ورشکستگی باشد یا بعضی شرکتها ممکن است سال ها زیان بدهند، اما سرمایه گذاران حرفه‌ای همچنان به آنها اعتماد کنند.
درواقع تفاوت یک شرکت پایدار با یک غول سودآور اما پرریسک، اغلب در چند خط از همین صورت‌های مالی نهفته است.
صورت های مالی
صورت‌های مالی یکی از ابزارهای بسیار مهم و کلیدی برای تحلیل بنیادی یک شرکت یا پروژه هستند.
چه در بازارهای سهام و بورس و چه در حوزه‌های جدید مثل کریپتو و بلاک‌چین این صورت‌ها به شما کمک می کنند تا سلامت مالی یک کسب‌وکار را ارزیابی کنید و تصمیمات آگاهانه‌تری برای سرمایه‌گذاری بگیرید.
صورت‌های مالی، به سه بخش تقسیم می‌شوند:
بخش اول، صورت سود و زیان که همان Income Statement است.
بخش دوم، ترازنامه که Balance Sheet نامیده میشود.
بخش سوم هم، جریان‌های نقدی یا Cash Flow.
در ادامه قرار است درباره دو بخشِ صورت سود و زیان و ترازنامه صحبت کنیم و درباره این دو نکاتی را بیاموزیم.
این دو بخش به صورت کلی مهم‌تر از جریان نقدی هستند، زیرا شما در زندگی روزمره، حتی در استراتژی سرمایه گذاری و در تمام اتفاقاتی که طی ماه برای شما می‌افتد، این دو مورد را همراه خودتان دارید.
یعنی شما صورت سود و زیان دارید، و حتی در ذهنتان برای مسائل مالی خود ترازنامه می‌نویسید و روزانه آنها را حساب میکنید و برای شما دغدغه ذهنی ایجاد می‌کنند.
به صورت کلی، اگر بخواهیم بگوییم، این دو مورد جزو مسائلی هستند که در زندگی همیشه با آنها سر و کار داریم.
سود و زیان
حالا از قسمت اول، یعنی Income Statement یا صورت سود و زیان شروع میکنیم تا ببینیم چه اجزا و چه رکن‌هایی دارد، چه چیزهایی محاسبه می‌شوند و اصلاً چطور میتوانیم یک صورت سود و زیان شخصی تولید کنیم؟
همچنین در کنار آن، صورت سود و زیان یک شرکت خوب به چه شکلی است؟
صورت سود و زیان به صورت کلی یکی از اساسی‌ترین بخش‌های صورت حسابهای مالی یک شرکت است. که اجزای آن شامل این موارد است:
درآمد (Revenue)
برای مثال در یک شرکت، میتوانید ببینید که در ازای خدماتی که ارائه می‌کنند یا محصولی که می‌فروشند، چقدر درآمد ایجاد کرده است.
یا خود شما به صورت ماهانه با فروش کالا یا ارائه خدمات چقدر درآمد ایجاد میکنید.
پس اولین بحث، درآمد است که در این مفهوم به آن Revenue می‌گویند. این بخش نشان می‌دهد که شما یا شرکت مورد نظر در یک بازه زمانی چقدر درآمد کسب کرده است.
حالا این درآمد با بازه های زمانی دیگر مثلا سال‌های قبلی مقایسه میشود تا ببینند آیا روند آن رشدی است یا کاهشی؟ آیا با اعداد بالا رشد کرده یا با اعداد کم کاهش پیدا کرده؟ تمام این مقایسه ها مهم است. اما به صورت کلی، اولین چیزی که صورت سود و زیان نشان می‌دهد، درآمد است.
هزینه‌ها (Costs/Expenses)
گزینه بعدی، همانطور که مشخص است، هزینه‌ها هستند. صورت سود و زیان درباره هزینه‌های شما یا هزینه‌های یک شرکت اطلاعات می‌دهد.
مثلاً اگر شرکت تسلا یک میزان فروش داشته، برای تولید و فروش هر محصول چقدر هزینه کرده است؟
اگر شما یک خودکار را ۱۰ تومان تولید میکنید، این ۱۰ تومان هزینه شماست و اگر آن را ۱۵ تومان می‌فروشید، ۱۵ تومان درآمد شماست.
صورت سود و زیان این دو مورد یعنی درآمد و هزینه را در کنار هم قرار می‌دهد و در نهایت به سود خالص می‌رسد.
سود خالص
یکی از موارد مهم دیگر در صورت سود و زیان، سود خالص است که با کسر هزینه‌های مختلف از درآمد به دست می‌آید. همانطور که قبلاً درباره بهای تمام شده صحبت کردیم، مثلاً اشاره کردیم که هزینه تولید خودکار ۱۰ تومان است. اما برای فروش آن باید بسیاری از هزینه‌های دیگری را نیز در نظر بگیرید، مثلا هزینه‌های مالی مانند بهره وام، مالیات، حقوق و دستمزد کارگران و برخی دیگر از هزینه‌های عملیاتی. این موارد همگی از درآمد کسر شده و در نهایت به سود خالص یا ضرر خالص می‌رسیم.
پس در بررسی صورت سود و زیان به درآمد، هزینه‌ها و بهای تمام شده، سایر هزینه‌های جانبی (مالیات، بهره و…) و همینطور در پایان به سود و ضرر خالص پرداخته میشود.
این مفهوم بجز شرکتها و برای افراد عادی و زندگی روزمره نیز صدق میکند، مثلا فردی با درآمد ماهانه ۲۰ میلیون تومان، هزینه‌های ۲۵ میلیون تومانی شامل خورد و خوراک و اجاره خانه و پرداخت قبض و… دارد ، این شخص ماهانه ۵ میلیون تومان ضرر خالص دارد. یا فرد دیگری با درآمد ۱۵ میلیون تومان و هزینه‌های ۱۰ میلیون تومانی، ۵ میلیون تومان سود خالص میبرد.
توجه کنید که شرکتها در صنایع مختلف مانند چرخشی، وغیرچرخشی، تدافعی، رشدی، مگاترند و .. رفتار مالی متفاوتی دارند. مثلا از یک شرکت ارزشی نمی توان انتظار رشد ۵۰ درصدی درآمد داشت، اما شرکت های مگاترندی مانند تسلا یا شرکت های دارویی ممکن است رشدهای ناگهانی، حتی چند برابری را تجربه کنند.
پس پیش از تحلیل صورت سود و زیان شرکتها اول باید چارچوبهای آن صنعت را بشناسیم، سپس با ماهیت کسب و کار آنها آشنا باشیم و در نهایت دانش کافی درباره صنعت داشته باشیم تا بتوانیم از مطالعه صورت حسابهای مالی آن نتیجه درست بگیریم.
ترازنامه
پس از بحث درباره صورت سود و زیان، اکنون به بررسی ترازنامه می‌پردازیم. ترازنامه برای افراد شامل دو بخش اصلی میشود، اما برای شرکتها میتوان گفت که شامل سه بخش است. برای سادگی، ما آن را در دو بخش کلی تقسیم‌بندی میکنیم، دارایی و بدهی.
بخش اول دارایی‌ها: دارایی‌ها نشان‌دهنده تمام منابع مالی و اقتصادی یک شرکت یا فرد هستند که به دو دسته تقسیم می‌شوند، دارایی‌های مشهود که برای شرکتی مانند اپل شامل ساختمان‌ها، زمین‌ها، املاک در مناطق مختلف میشود و برای افراد هم شامل خانه، زمین، ماشین و.. شخص است.
دسته بعدی دارایی‌های نامشهود هستند که برای مثال در همان شرکت اپل شامل ارزش برند، نرم‌افزارها، اپلیکیشن‌ها و… است و برای افراد هم اعتبار در بازار، مهارت‌هایی که دارند و.. جز دارایی های نامشهود قرار میگیرند.
پس اگر اعتبار دارید این اعتبار هم جز دارایی های ارزشمند شماست.
بخش دوم بدهی ها: بدهی‌ها هستند. بدهی‌ها نشان‌دهنده تعهدات مالی هستند که یک شرکت یا شخص در یک بازه زمانی باید آن ها را برآورده کند.
مثلا برای شرکتی مانند تویوتا میزان وام‌ها و تعهدات مالی که دارد در ترازنامه این شرکت نمایش داده میشود.
اما نکته مهم آن است که داشتن بدهی به خودی خود نشانه بدی نیست، شرکت‌های بزرگ و شرکت های مگاترند معمولاً بدهی‌های بزرگ ولی مدیریت‌شده دارند، و نداشتن بدهی نیز لزوما نشانه خوبی نمی تواند باشد.
به همین دلیل باید نوع شرکت ها را شناخت و بدهی‌های کوتاه‌مدت و بلندمدت را جداگانه بررسی کرد. همچنین حقوق صاحبان سهام نیز بخش مهمی از ترازنامه است.
اما ترازنامه چه کاربرد عملی برای افراد دارد؟
هر فرد می‌تواند از صورت سود و زیان و ترازنامه برای مدیریت مالی شخصی استفاده کند، مثلا محاسبه درآمدها و هزینه‌های ماهانه، تعیین سود/ضرر خالص.
همچنین ساخت ترازنامه شخصی با فهرست کردن دارایی‌های نقدی و غیر نقدی، سرمایه‌گذاری‌ها، اموال و نوشتن فهرست بدهی‌ها مثل وام‌ها، قسط‌ها و تعهدات که در در نهایت میتوان به محاسبه خالص دارایی‌ها رسید.
سپس میتوانید با بررسی رشد یا کاهش درآمد و هزینه‌هایتان برای اهداف خود بهتر برنامه ریزی کنید، همچنین با دانستن دقیق میزان بدهی ها، هزینه های غیر ضروری را حذف یا کنترل کرد، یا به فکر درآمدزایی جدید افتاد، شروع به پس انداز کرد و دارایی های خود را افزایش داد و در نهایت برنامه شخصی مناسبی برای اهداف و تعهدات مالی نوشت.
پس مدیریت مالی شخصی بر اساس این اصول می‌تواند به رشد اقتصادی افراد کمک کند.
ترازنامه ها در واقع تصویری از وضعیت مالی در یک مقطع زمانی مشخص ارائه می‌دهند. تحلیل همزمان صورت سود و زیان و ترازنامه بطور مرتب برای درک کامل وضعیت مالی ضروری است، زیرا هستند شرکت‌هایی که در کوتاه‌مدت وضعیت خوبی دارند، ممکن است در بلندمدت مشکلات اساسی پیدا کنند، مثلا با مطالعه صورت های مالی وضعیت خوب باشد اما اگر از دورتر نگاه کنیم با مقایسه ممکن است بفهمیم که این شرکت در آستانه ورشکستگی قرار دارد. پس شما زودتر از دیگران آگاه می شوید و سهام مربوط به این شرکت را انتخاب نمی کنید.
حالا که با مفاهیم اولیه صورت‌های مالی آشنا شدیم و می‌دانیم ترازنامه و صورت سود و زیان چیست و چه اطلاعاتی ارائه می‌دهند و چگونه میتوان آنها را مطالعه کرد، وقت آن است که به مرحله بعدی برویم.
تحلیل
تحلیل این صورت حساب ها نسبت به توانایی مطالعه آنها نیاز به دقت و تمرین بیشتری دارد، زیرا هر شرکت با توجه به ویژگی‌های خاص خود باید مورد بررسی قرار گیرد.
در اولین قدم همانطور که پیشتر اشاره کردیم شناخت صنعت و مدل کسب‌وکار بسیار مهم است و شرکتها را بر اساس نوع فعالیتی که دارند باید دسته بندی کنیم، مثلا آیا این صنعت در دسته صنایع چرخه‌ای قرار دارد یا غیرچرخه‌ای؟ سهام رشدی دارد یا تدافعی؟ جز شرکت های مگاترند است یا خیر و بسیار موارد دیگر. همچنین باید درک کنید که چه عواملی بر درآمد و هزینه‌های هر صنعت تأثیر می‌گذارد.
توانایی مقایسه صورت‌های مالی چند سال اخیر و مشاهده روند رشد درآمدها و کنترل هزینه‌ها، همچنین شرکت یا پروژه مورد نظرتان را باید با رقبا مقایسه کنید و نسبت‌های مالی شرکت را با متوسط صنعت بسنجید و حتی مزیت‌های رقابتی را شناسایی نمایید.
از سوی دیگر نسبت‌های کلیدی مثل نسبت‌های بدهی و نقدینگی، سود های خالص و ناخالص، بازده دارایی‌ها و حقوق صاحبان سهام نیز جز مواردی هستند که باید مورد توجه قرار دهید.
چگونه مهارت تحلیلمان را تقویت کنیم؟
سعی کنید هر هفته صورت‌های مالی یک شرکت را بررسی و تحلیل‌های خود را با نظرات کارشناسان مقایسه کنید تا نکاتی که متوجه آن نشده‌اید را از یک دیدگاه حرفه‌ای پیدا کنید، همچنین میتوانید در دوره‌های تخصصی تحلیل بنیادی شرکت کنید، بسیار مطالعه کنید و فراموش نکنید که همیشه میتوانید از مشاوران و کارشناسان ما در تیم MHS راهنمایی و مشورت بگیرید.
با تمرین مستمر تحلیل صورت‌های مالی به مرور توانایی شناسایی شرکت‌های مستعد رشد را پیدا میکنید و میتوانید ارزش ذاتی سهام را محاسبه کنید. همچنین قدرت تشخیص سهام خوب از بد را به دست می‌آورید و تصمیم‌های سرمایه‌گذاری آگاهانه‌تری خواهید گرفت.
تسلط بر تحلیل صورت‌های مالی مانند یادگیری یک زبان جدید است، هرچه بیشتر تمرین کنید و در معرض آن قرار بگیرید، تسلط شما بیشتر خواهد شد.
در مقالات بعد راجع به اینکه چگونه تحلیل کنید خواهیم گفت و نکات دقیق تری را درباره خواندن صورتحساب هر کدام از شرکتها بر اساس نوع و جنسی که دارند خواهیم آموخت تا بتوانیم مسیر بهتر و روشن تری را مقابل شما قرار دهیم. با ما همراه باشید. مطمئن باشین که در کنار شما هستیم تا با هم بهترین تصمیمات مالی را بگیریم.
